Co to jest alkoholizm i jakie są jego przyczyny?

Alkohol jest obecny w życiu większości osób. Mamy z nim do czynienia na co dzień, gdyż większość ludzi w Polsce od czasu do czasu sięga po tę popularną używkę. Alkohol spożywany sporadycznie i w rozsądnych dawkach nie powoduje szkód zdrowotnych czy psychicznych. Jednak u niektórych osób nadużywających go, przekształca się w chorobę alkoholową, rujnując życie nie tylko chorego, ale i jego rodziny. Jakie są główne przyczyny alkoholizmu?

Co to jest alkoholizm? Definicja pojęcia

Zacznijmy od tego, co to właściwie jest alkoholizm. Definicja mówi, że:

[…] jest to choroba polegająca na utracie kontroli nad ilością spożywanego alkoholu. Spożywanie zazwyczaj dużych ilości alkoholu przez alkoholika jest spowodowane przymusem o charakterze psychicznym i somatycznym, i nie podlega jego woli, jednak jest możliwy do powstrzymania i utrzymania abstynencji. Mechanizm powstawania uzależnienia nie jest do końca wyjaśniony, ale ma bezpośredni związek z nadużywaniem alkoholu¹.

W naszym kraju stanowi jeden z najczęściej występujących rodzajów uzależnienia. Alkoholizm bywa trudny do wychwycenia, gdyż jego objawy mają charakter subiektywny. Osoby postronne miewają problem z wychwyceniem tego problemu. Sprawy nie ułatwia fakt, że alkoholicy niejednokrotnie maskują symptomy. Choroba często zaczyna się niepozornie, przez co trudno jest rozpoznać granicę między alkoholizmem a upodobaniem do picia.

Przyczyny alkoholizmu w Polsce są takie same, jak w każdym innym kraju. W kolejnych akapitach wymieniamy najczęściej występujące, najbardziej charakterystyczne z nich.

Stopniowy rozwój uzależnienia. Alkoholizm i jego objawy

Uzależnienie od alkoholu to poważne zaburzenie psychiczne. W jego przebiegu występują różne objawy, które wskazują, że dana osoba zmaga się z problemem. Oznaki uzależnienia bywają trudne do wychwycenia przez bliskich. Bardzo często są traktowane je jako mieszczącą się w granicach normy konsumpcję alkoholu. Co więcej, samo uzależnienie zazwyczaj postępuje powoli.

Niezależnie od przyczyny nadużywania alkoholu, objawy nałogu mogą być następujące:

• silna, natrętna potrzeba spożywania alkoholu, czyli tzw. głód alkoholowy,
• zmieniona – zazwyczaj zwiększona – tolerancja alkoholu,
• tzw. ciągi picia trwające nawet kilka tygodni,
• stopniowe zwiększanie dawki spożywanego alkoholu,
• zaburzenie zdolności kontrolowania impulsów związanych ze spożyciem alkoholu,
• picie więcej niż się wcześniej planowało, np. dokupowanie alkoholu,
• pojawienie się dolegliwości psychicznych, np. obniżenie nastroju, rozdrażnienie, zaburzenia snu, stany lękowe, spadek koncentracji, problemy z pamięcią,
• wystąpienie zespołu abstynencyjnego po przerwaniu picia lub zmniejszeniu ilości spożywanego alkoholu,
• pojawienie się dolegliwości somatycznych, np. drżenia mięśni, bólów głowy, wysuszenia śluzówek, stałego poczucia osłabienia i zmęczenia, wymiotów, biegunek, nadciśnienia tętniczego, tachykardii,
• zaniedbywanie funkcji społecznych i zawodowych, np. pojawianie się w miejscu pracy pod wpływem, kłótnie z rodziną i znajomymi w wyniku nadużywania substancji wyskokowych.

Przyczyny popadania w alkoholizm. Jakie wyodrębniamy najczęściej?

Istnieją liczne teorie na temat powodów alkoholizmu. Niestety nie jest to takie proste, a każda osoba uzależniona ma inną historię dotarcia do nałogu.Trzeba jednak pamiętać, że to właśnie przyczyna uzależnienia od alkoholu decyduje o doborze sposobu leczenia i postępowania z osobą uzależnioną. Z tego względu określenie powodu alkoholizmu jest niezwykle ważne dla potrzeb psychoterapii, która stanowi podstawową metodę walki z uzależnieniem.

Przyczyny popadania w alkoholizm mogą mieć związek z genetyką i biologią. Otóż przez wzgląd na pewne uwarunkowania genetyczne, część osób będzie określana jako podatniejsza na popadanie w nałogi. Ma to związek zwłaszcza z tymi przypadkami, w których członek najbliższej rodziny cierpi lub cierpiał na problemy z alkoholem. Tego typu uzależnienie określa się mianem alkoholizmu rodzinnego, gdyż istnieje możliwość odziedziczenia pewnych predyspozycji do nadużywania środków odurzających. “Dziedziczy” się przede wszystkim sposób reagowania uzależnionych rodziców na pojawiające się sytuacje: co tato lub mama robią, jak się złoszczą? – piją, a co robią, jak się cieszą? – też piją. Taki wzorzec funkcjonuje bez przeszkód do momentu jego uświadomienia. W terapii w sposób trwały chory pozbywa się tej nabytej duplikacji.

Z kolei pod kątem biologii przyczyny alkoholizmu można upatrywać także w czynnikach psychicznych. Z perspektywy biologii podkreśla się rolę układu nagrody w rozwoju nałogu. Zażywanie alkoholu powoduje rozregulowanie działania układu nagrody i wynikającą z tego nieprawidłowość w aktywności neurotransmiterów, czyli serotoniny i dopaminy.

Powody alkoholizmu a psychika człowieka

Czynniki psychiczne to kolejna warta poruszenia kwestia jeśli chodzi o uzależnienie od alkoholu. Przyczyny sprowadzają się tutaj do źródeł nałogu leżących w ludzkiej psychice.

Okazuje się, że uzależnienie może być reakcją na sytuacje stresowe. Człowiek pijący ma wrażenie, że pomoże mu to w odsunięciu poczucia zagrożenia i pozwoli się odprężyć. Wówczas sięga po alkohol, traktując go jako jedyny skuteczny sposób walki z codziennym stresem.

Uzależnienie traktuje się wówczas jako przejaw mechanizmów obronnych. W naturalnych warunkach mechanizmy te mogą pełnić pewne funkcje adaptacyjne, ale w sytuacji uzależnienia nabierają charakteru odwrotnego (nieadaptacyjnego). Rezultat? Postępujące utrudnienia w codziennym funkcjonowaniu.

Przyczyny choroby alkoholowej to również czynniki środowiskowe. Wpływ na rozwój uzależnienia może mieć więc otoczenie człowieka, np. nieprawidłowe relacje rodzinne, zaniedbanie, problem alkoholowy u bliskiej osoby, czy negatywny wpływ ze strony rówieśników. Jako przyczynę alkoholizmu wśród młodzieży i osób dorosłych wskazuje się też tzw. kulturę picia. Oznacza ona powszechne przyzwolenie i akceptację społeczną konsumpcji alkoholu, a także powszechność oraz ogromną popularność napojów wysokoprocentowych.

W przypadku dzieci i nastolatków głównymi czynnikami sprzyjającymi nadmiernemu spożywaniu alkoholu są:

• potrzeba bycia ważnym,
• chęć zaimponowania rówieśnikom,
• trudność w radzeniu sobie ze zmianami emocjonalnymi i hormonalnymi,
• bunt charakterystyczny dla okresu dojrzewania.

Trzeba tutaj zaznaczyć, że powyższe czynniki odpowiedzialne za rozwój uzależnienia mogą, ale nie muszą go spowodować. Ponadto czasem występuje tylko jeden z nich. Jednak im więcej tych czynników jest obecnych, tym trudniejszym wyzwaniem okazuje się powrót do życia w trzeźwości.

Przyczyny nadużywania alkoholu – wnioski

Podsumowując, przyczyny spożywania alkoholu są różne. Od wpływu otoczenia, przez nieumiejętność radzenia sobie ze stresem życia codziennego, aż po predyspozycje genetyczne – powodów alkoholizmu jest naprawdę wiele. Każda osoba zmagająca się z tym problemem ma swoją własną historię. Jednocześnie w wielu przypadkach czynniki skłaniające do nadmiernego sięgania po napoje wyskokowe nakładają się na siebie.

Do najczęstszych przyczyn nadużywania alkoholu zaliczamy czynniki medyczne, społeczne, uwarunkowania genetyczne, psychologiczne, pedagogiczne, a nawet hormonalne i socjologiczne. W kwestii pedagogicznej mówi się o tym, że uzależnienie alkoholowe może być efektem nieprawidłowego procesu socjalizacji i wychowania (np. jedno z rodziców jest uzależnione od alkoholu). Za to powody socjologiczne to wspomniana wcześniej “kultura picia”, czyli to, jak funkcjonuje współczesny świat i nasza cywilizacja dają przyzwolenie na częstą konsumpcję alkoholu.