Hazard – czym jest i jak sobie radzić z uzależnieniem

Uzależnienie od hazardu należy do kategorii uzależnień behawioralnych. Z definicji stanowi powtarzające się działanie, którego nie można kontrolować i które powoduje szkodę dla osoby uzależnionej – jej wartości, zobowiązań zawodowych, społecznych, ekonomicznych i rodzinnych. Często skutkuje też konsekwencjami związanymi z naruszeniem prawa czy norm społecznych. W Polsce problem, jakim jest choroba hazardowa, wciąż narasta¹. Szacuje się, że w naszym kraju ponad 27 tysięcy osób uprawia hazard patologiczny.

Czym jest uzależnienie od hazardu?

Określenie “hazard” pochodzi z języka arabskiego (az-zahr – kostka, gra w kości). W języku angielskim oznacza bezpośrednio “ryzyko”, “niebezpieczeństwo”, a w słowniku języka polskiego definiowany jest jako “ryzyko w grze”, czy “ryzykowne przedsięwzięcie”.

W odróżnieniu od uzależnienia od alkoholu, narkotyków czy leków, uzależnienie hazardowe nie sprawia, że stajemy się niewolnikami danej substancji. To uzależnienie jest “chorobą emocji” – gdzie substancje zmieniające nastrój zastępują emocje, od, których intensywności i powtarzalności przeżywania chory się uzależnia.

Nałóg sprowadza się przede wszystkim do grania na pieniądze lub inne przedmioty wartościowe, np. na loteriach, automatach do gier, w grach karcianych lub w kości, zakładach sportowych, lotto, wyścigach konnych, kasynach online, bingo, czy grania na giełdzie.

Zazwyczaj wynik gier hazardowych nie zależy od wiedzy czy umiejętności uczestnika. Zamiast tego stanowi dzieło przypadku, losu. Sama gra jest zabawą, jednak gdy przegrywane sumy rosną, a gracz poświęca na taką rozrywkę coraz więcej czasu – co gorsza kosztem obowiązków, hobby, życia rodzinnego, czy relacji społecznych – a przy tym nie może przestać grać, mówimy o problemie z hazardem.

Choć choroba hazardowa wciąż jest zbyt rzadko dostrzegana i poruszana w przestrzeni publicznej, to koszty społeczne i zdrowotne tego uzależnienia mogą być ogromne.

Hazard jako choroba psychiczna?

W przypadku zdrowych ludzi gra na pieniądze jest formą zwykłej zabawy. Wyznaczamy sobie czas i sumę, którą poświęcimy na grę, a potem ściśle trzymamy się tych postanowień. W rezultacie taka okazjonalna gra nie wiąże się dla nas z żadnym większym zagrożeniem.

Jednak osoby uzależnione od hazardu grają nie tylko w celach rozrywkowych, czyli np. żeby poczuć dreszczyk emocji i zapobiec nudzie. Uzależnienie hazardowe wiąże się u nich z silnym przymusem mocnych wrażeń, jakie zapewnia gra. Bez względu na koszty, nałogowy hazardzista wciąż wraca do gry i nie może powstrzymać tego popędu.

Co gorsza, problem ten dotyka osób w coraz młodszym wieku, co ma związek m.in. z łatwym dostępem do hazardu internetowego.

Hazard – przyczyny i objawy

Jak rozpoznać problem z hazardem? Zgodnie z kryteriami diagnostycznymi DSM-IV, uzależniony od hazardu może m.in.:

• obstawiać coraz wyższe stawki i poświęcać coraz więcej czasu na grę;
• koncentrować się na hazardzie, poszukując nowych metod pozyskiwania gotówki na grę, opracowując jej strategię itd.;
• czuć rozdrażnienie podczas prób zakończenia przygody z grami hazardowymi;
• powtarzać wciąż te same próby skończenia z nałogiem, ale bez długotrwałych efektów;
• traktować grę jako sposób na życiowe problemy;
• grać w celu “odegrania się”;
• okłamywać otoczenie, aby nikt nie wiedział o częstotliwości gry i wysokości obstawianych pieniędzy;
• pożyczanie pieniędzy na grę;
• przedkładanie hazardu ponad obowiązki domowe, zawodowe, czy rodzinne.

W diagnozowaniu problemu może pomóc również test NORC Diagnostic Screen for Gambling Problems-Self Administered.

Jakie są przyczyny hazardu? Uzależnienie rozwija się w wyniku wielu różnych czynników wewnętrznych i zewnętrznych. Wśród najczęściej wymienianych znajdziemy zaburzenia w samoocenie (np. osobowość narcystyczna), silne stany pobudzenia w nieregularnych odstępach czasu, a także problemy w relacjach z innymi ludźmi. Osoby z niskim poczuciem własnej wartości mogą być podatniejsze na rozwój nałogu. To u nich główną motywacją do gry jest chęć uzyskania sukcesu, rozrywki i przełamania nudy.

Niestety uzależnienie hazardowe często powoduje chroniczne zmęczenie i popadnięcie w długi. Zazwyczaj jego skutkiem jest zaniedbywanie innych stref życia, upatrywania sensu wyłącznie w grze, co skutkuje pogorszeniem sytuacji zawodowej, społecznej, rodzinnej i materialnej. Znaczenie mają też zmiany w myśleniu, które powoduje hazard – choroba psychiczna sprawia, że dana osoba ma zaburzenia w logicznym rozumowaniu. Traci umiejętność realistycznej oceny sytuacji. Wydaje mu się, że wynik gry nie jest kwestią przypadku, tylko zależy od jego umiejętności i doświadczenia.

Metody wychodzenia z nałogu

Uzależnienie od hazardu długo nie zdają sobie sprawy z problemu. Jednak w każdym przypadku, niezależnie od fazy uzależnienia, powinni uzyskać profesjonalną pomoc. Im wcześniej zasięgną porady specjalisty, tym mniej drastyczne będą skutki nałogu.

Ważne jest m.in. to, jak dużym problemem stał się hazard. Leczenie uzależnienia w jego początkowej fazie, czyli wtedy, gdy gracz robi to okazjonalnie, ale coraz więcej czasu i pieniędzy poświęca grze, może opierać się wyłącznie na wizytach u psychologa i psychoterapii ambulatoryjnej.

Jednak gdy choroba hazardowa rozwinęła się do większych rozmiarów, np.

• powoduje duże straty,
• prowadzi do zaniedbywania bliskich i obowiązków zawodowych,
• prowadzi do kłopotów finansowych, psychicznego wyczerpania, czy poczucia winy,
• a z czasem również do popadnięcia w długi i myśli samobójczych,

ale – mimo to – wciąż nie skutkuje rezygnacją z gry – wówczas koniecznością jest terapia w klinice uzależnień, np. w ramach terapii indywidualnej, grupowej, modelu Minnesota, programu społeczności terapeutycznej. Tylko w ten sposób można postawić diagnozę, a następnie podjąć leczenie.